Монгол Улсын Үндсэн хууль болон тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал, тэдгээрийн хэрэгжилтийн байдалд хийсэн харьцуулалт

Мэндбаярын Долгорсүрэн А.Алтанзул, Ц.Баянмөнх

Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл

Үндсэн хуулийн эрх зүй

Энэхүү эрдэм шинжилгээний өгүүллээр Монгол Улсын Үндсэн хууль болон тогвтортой хөгжлийн үзэл баримтлал тэдгээрийн хэрэгжилтийн байдалд харьцуулалт хийж, тогтвортой хөгжлийн бодлогын хэрэгжилт ямар түвшинд байхыг тодорхойлохыг зорьсон болно.
1992 оны Үндсэн хуульд иргэний ардчилсан нийгэм цогцлуулан хөгжүүлэх хөгжлийн шинэ чиг баримжааг тунхаглаж, нийгмийн байгууллын улс төр, эдийн засаг, нийгэм, оюуны 4 үндсийг өмнөх Үндсэн хуулиудаас өөр шинэ зарчмыг баримтлан тодорхойлсон . Монгол Улсын Үндсэн хууль бол тухайн улс орны тогтвортой хөгжлийн гол үндэс суурь хууль нь юм.
Өнөөгийн Үндсэн хуулинд НҮБ-ийн “Тогтвортой хөгжлийн зорилт-2030”-д тодорхойлсон нийгэм, эдийн засаг, байгаль орчны чиглэлийн 17 зорилт хэрхэн харилцан хамааралтай зохицуулалт орсон бэ? гэдэг нь сонирхолтой юм.
Энэхүү хэрэгжилтийг тодорхойлохдоо НҮБ-ийн Тогтвортой хөгжлийн бодлогын 17 зорилгыг Үндсэн хуулийн зүйл, заалттай харьцуулах аргаар гаргалаа.
Монгол улсын Үндсэн хуулийн үзэл баримтлалын хүмүүнлэг иргэнлэг, ардчилсан нийгмийг бий болгох зорилго нь тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалтай нийцэж байна гэж дүгнэж байна.
Цаашлаад тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалын дагуу илүү тодорхой зохицуулалтыг 2019 онд хийсэн Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр оруулсан. Тодруулбал: Үндсэн хуулийн 2019 оны нэмэлт, өөрчлөлтийн 6 дугаар зүйлийн 6.2-т Монгол Улсын иргэдэд өмчлүүлснээс бусад газар, түүнчлэн газрын хэвлий, түүний баялаг, ой, усны нөөц, ан амьтан төрийн нийтийн өмч мөн. Байгалийн баялгийг ашиглах төрийн бодлого нь урт хугацааны хөгжлийн бодлогод тулгуурлаж, одоо ба ирээдүй үеийн иргэн бүрд эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг нь баталгаажуулах, газрын хэвлийн баялгийн үр өгөөжийг Үндэсний баялгийн санд төвлөрүүлж тэгш, шударга хүртээхэд чиглэнэ. Стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордыг ашиглахдаа байгалийн баялаг ард түмний мэдэлд байх зарчимд нийцүүлэн түүний үр өгөөжийн дийлэнх нь ард түмэнд ногдож байх эрх зүйн үндсийг хуулиар тогтооно. Хөгжлийн бодлого, төлөвлөлт тогтвортой байна.
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал ба Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалын хэрэгжилтийн байдлыг харьцуулж үзэхэд тогтвортой хөгжлийн бодлогын хэрэгжилт хангалтгүй гэсэн дүгнэлт хийж болохоор байна.
Учир нь ТХЗ-ын заалт тус бүрээр нь нэг бүрчилэн хэрэгжилтийг хэмжих шалгуур үзүүлэлтийг нарийвчилж, боловсронгуй болгох, хөрөнгө, санхүүжилт, хариуцах эзэн, хугацаа, хүрэх үр дүн тодорхой бус, мөн мэргэжлийн хүмүүсийн оролцоо хангалтгүй зэрэг байдлаас амьдралд хэрэгжих магадлал бага, мөрөөдлийн шинжтэй зорилго, зорилтууд болон хувирч байна. Монгол Улсын Засгийн газар нь харилцан уялдаагүй, хэрэгжих магадлал муутай хэт олон бодлогын баримт бичгүүдийг юуны түрүүнд нэн даруй цөөлж цэгцлэх шаардлагатай байна. Хөтөлбөрүүдийн хоорондын уялдаа холбоог хангах, зарим нэр томьёог оновчтой болгох, хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн оновчтой тогтолцоог бий болгож, хэрэгжүүлэхэд ихээхэн төвөгтэй зарим бие даасан хөтөлбөрүүдийг нэгтгэн цэгцлэж, зармыг нь хасах нь шаардлагатай гэж үзэж байна.
Иймд үндэсний болон салбарын бодлогыг сайжруулж, ТХЗ-ыг урт хугацааны бодлогодоо бүрэн тусган нутагшуулах, зорилго, зорилт, хүрэх түвшинг тодорхойлох замаар дунд хугацааны бодлогоо шинэчлэх, уялдааг нь сайжруулах, дунд болон богино хугацааны хөгжлийн нэгдсэн бодлого, хөтөлбөрийг боловсруулж хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна.
ТХЗ-ын хэрэгжилт үндэсний болон орон нутгийн түвшинд хангалтгүй байна. Хэрэгжилтийг хангахдаа нэгдсэн зохицуулалтаар, хариуцах чиг үүргийг нь тодорхой болгож, үр дүнгийн хяналтын механизмыг бүрдүүлж, хариуцлагын тогтолцоотой уялдуулах шаардлагатай байна.
Хөгжлийн бодлогын талаар нэгдмэл ойлголтгүйгээс бодлого, зохицуулалт, түүнийг төлөвлөх, хэрэгжүүлэх, хянах, хариуцлага тооцох механизм сул, хууль эрх зүйн орчин дутагдаж ирсэн бөгөөд энэ талаарх бодлого, эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх нь чухал байна.
Хөгжлийн бодлого, төлөвлөлт нь хэтэрхий ерөнхий бөгөөд тунхаглалын чанартай, түүний хөтөлбөр, төлөвлөгөөний агуулга, тэдгээрийг боловсруулах арга аргачлал, үе шат нь тодорхой бус, хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэх удирдлагын бүтэц, зохион байгуулалт нь оновчгүй байна.
Монгол Улсын хөгжлийн хөтөлбөр, төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх талаар төр засгийн бүх шатны холбогдох байгууллагын хүлээх үүрэг, хариуцлага, үйл ажиллагааны чиглэлийг зааглаж тодорхой өөрчлөлтүүдийг хийх шаардлагатай байна.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал, Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал, хэрэгжилтийн байдал, харьцуулалт

2021-09-09

16

Монгол

Бүрэн эхээр нь үзэх

2023-03-15

3046

31

17

М.Долгорсүрэн А.Алтанзул, Ц.Баянмөнх “Монгол Улсын Үндсэн хууль болон тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал, тэдгээрийн хэрэгжилтийн байдалд хийсэн харьцуулалт” (2021), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/1522

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх