Нээлттэй Нийгэм Форумын 2008 оноос хэрэгжүүлж ирсэн “Шүүхийн хараат бус байдлыг бэхжүүлэх” хөтөлбөрийн хүрээнд 20 аймгийн иргэний нийгмийн байгууллагуудад бүсчилсэн сургалт зохион байгуулж, шүүхийн ажиглалт хийх арга зүйг танилцуулсан байдаг. Уг сургалтад хамрагдсан иргэний нийгмийн байгууллагуудаар 2015 оноос эхлэн шүүхийн ажиглалтыг тогтмол хийлгэж байна.

Шүүхийн ажиглагч нарт зориулсан энэхүү хялбарчилсан гарын авлагыг Нээлттэй Нийгэм Форумын захиалгаар “Оюуны-инноваци” төрийн бус байгууллагын судлаачид боловсрууллаа. Уг гарын авлагад шүүхийн ажиглалтын талаарх ерөнхий ойлголт болон шүүх хуралдааныг хөндлөнгөөс ажиглалт хийхэд бэлтгэх зүйл, анхаарах асуудлуудыг товч, тодорхой оруулав. Мөн түүнчлэн шүүх хуралдааны нийтлэг журам, дэг, шүүх хуралдааныг ажиглах арга барил, ажиглалтын үр дүнг баталгаажуулах зэрэг шүүхийн ажиглагчийн зайлшгүй мэдэж байх зүйлийг инфографик хэлбэрээр бэлтгэсний сацуу хавсралтад шударга шүүхээр шүүлгэх эрхийн тухай ойлголт, эрүүгийн, иргэний болон захиргааны хэргийн шүүхийн үйл ажиллагааны талаарх мэдээлэл зэргийг нэгтгэн боловсруулсан.

Ажиглагч шүүх хурал эхлэхийн өмнө энэхүү гарын авлагатай танилцаж, ажиглалт хийхэд шаардлагатай мэдээлэл авахын хамт, ажиглалтын явцад асуулгын хуудсыг алдаагүй бөглөх, баталгаажуулах дадлыг эзэмших, багаар ажиллах арга барилтай танилцах нь зүйтэй. Түүнчлэн, ажиглалтын багийн ахлагч баг доторх зохион байгуулалтыг хэрхэн хийх, ажиглалтын тайлангаа ямар арга зүйд үндэслэн боловсруулах талаар мэдэх боломжтой. Гарын авлагыг шүүхийн ажиглагч нараас гадна шүүхийн мониторинг, шүүх хуралдааны ажиглалт хийх сонирхолтой иргэн, хуулийн этгээд ашиглаж болох юм.