Хууль тайлбарлах аргуудын түүхэн хөгжилд хийсэн критик анализ

Төмөрбаатарийн Лхагважаргал

Эрх зүйн шүүмж

Эрх зүйн онол & Философи, Үндсэн хуулийн эрх зүй, Шүүх эрх мэдэл

Хууль тайлбарлах арга зүйг хуульчид тэр дундаа шүүгчид заавал эзэмшиж, төгөлдөржүүлэх ёстой билээ. “Шүүгч хууль хэрэглэнэ гэдэг нь тайлбарлахын нэр юм. Энэ явцад мэдээж эрх зүйн үр дагавар үүсгэнэ. Түүнийг хэрэг, маргаан шийдлээ, шийдвэр гаргалаа гэж үздэг.” Тэгэхээр шүүхийн шийдвэр бол тухайн шүүгч (шүүгчдийн) хуулийг хэрхэн ойлгож, түүндээ тохирсон ямар тайлбарыг хэрэглэж байгаа тухай бөгөөд үүнээс шалтгаалан нийгэм нь хэр эрүүл байгааг шинжиж болно. Энэхүү эрдэм шинжилгээний эсээ (өгүүлэл?) нь тэрхүү хуульчид болон шүүгчдийн хууль тайлбарлахдаа ашигладаг аргуудыг түүхэн болон харьцуулсан судалгааны аргаар шинжлэн судалж критик анализ хийнэ. Эртний Ромын эзэнт гүрний дэлхийн түүхэнд үзүүлсэн хамгийн чухал 3-н нөлөөнүүдийн нэг нь тэдний зохиосон бичмэл хуулиуд юм. Хамгийн анхных нь МЭӨ IV-V зуунд харъяалагдах бөгөөд XII хавтангийн хууль хэмээн түүхэнд нэрлэгдэн үлджээ. Ромчууд зөвхөн хууль гаргаад орхих бус харин тухайн хуульдаа тайлбар хийх оролдлогуудыг хийж байсан нь тухайн үеийн шилдэг хуульчид болох “Юлиан, Цельс, Паулус”4 зэргээс харж болохоор байна. Ромын эзэнт гүрний бутралын дараагаар Европ тив эртний Грек, Ромын соёл иргэншлээс тасарч, ард олон нь өвчин зовлонд сая саяараа нэрвэгдэж, хүн амын ихэнх нь бичиг үсэг боловсролгүй үетэй золгосон нь түүхэнд дундад зууны үе (medieval age) хэмээн тэмдэглэгдсэн байдаг. Энэ үед бичиг үсэг мэддэг, боловсролтой давхраа нь санваартан болон шашны номлогчид байсан бөгөөд XIII зууны дунд үед философич, сэйент Томас Аквинос Ром болон Грекийн эрх зүйн онол, философийн үзэл санааг өөрийн зохиол бүтээлд түлхүү ашиглаж байсан юм. Энэ нь Ромын эрх зүй Европт ахин сэргэхэд жинтэй хувь нэмэр оруулсан бөгөөд европын анхны хуулийн сургуулийн оюутнууд нь Ромын хуулиудыг цээжилж бэлтгэгддэг байжээ. Үүний дараагаар XVIII-XIX зууны үед Фридрих Карл Фон Савинны хэмээх эрхэм хууль тайлбарлах аргуудыг нэгдсэн системд оруулж хуваасан бөгөөд дотор нь Хэл зүйн эсвэл үгчилсэн (Grammatical), Түүхчилсэн эсвэл Угчилсан (Historical), Агуулгын эсвэл Логик (Logical), Системчилсэн буюу зорилгын (Systematic) хэмээн 4 ангилсан байна. Түүний дараагаар хууль зүйн шинжлэх ухаанд хууль тайлбарлах аргыг онолын хэмжээнд гаргаж тавьсан хүн бол XX-XXI-р зууны эрх зүйн философич Рональд Дворкин байлаа. Түүнийхээр шүүгчид эрх зүйг тайлбарлахдаа агуулгын тэр дундаа ёс суртахууны тайлбар хийх нь зөв бөгөөд хууль гэдэг бол зөвхөн өмнө нь шийдэгдсэн прэцидент болон конвенц биш аж. Зарчим (principle) болон Бодлого (policy) хоёр хууль болдог хэмээн үзсэнээрээ хууль зүйн позитивизм, ялангуяа Х.Хартын онолын шүүгчтэй холбогдох хэсэгт хүчтэй шүүмжийг (магадгүй няцаалт) өгч чадсан юм. Энэхүү өгүүллийн сүүлийн хэсэгт Рональд Дворкины онол хэр зэрэг үндэслэлтэй эсэх дээр (судлаачийн зүгээс) анализ хийх бөгөөд шүүх (үндсэн хуулийн цэц мөн орно) ямар байдлаар хууль тайлбарлавал зохих талаарх дүгнэлтийг өгөх болно.

хууль, эрх зүй, шүүх, шүүгч хууль тайлбарлах, хуулийн тайлбар, хууль тайбарлах арга, ёс суртахууны тайлбар

2019-12-25

8

Монгол

Бүрэн эхээр нь үзэх

2025-05-27

366

12

34

Т.Лхагважаргал “Хууль тайлбарлах аргуудын түүхэн хөгжилд хийсэн критик анализ” (2019), ... дахь/дэх тал. Legaldata-аас унших боломжтой: https://legaldata.mn/b/2407

Бүтээлийг цуглуулгандaa нэмэхийн тулд нэвтэрсэн байх шаардлагатай.
Бүртгэлтэй бол нэвтрэх | Бүртгэлгүй бол бүртгүүлэх